صنعت گردشگری دروازهای به سوی توسعه اقتصادی و فرهنگی هر کشور است. در دنیای امروز که مرزهای جغرافیایی بهواسطه فناوری و ارتباطات کمرنگ شدهاند، رقابت برای جذب گردشگران بیش از هر زمان دیگری اهمیت یافته است. کشور ما با وجود پتانسیلهای بینظیر تاریخی، فرهنگی و طبیعی، هنوز نتوانسته جایگاه شایستهای در این بازار جهانی بهدست آورد. اما آیا میدانید یکی از کلیدهای اصلی شکوفایی این صنعت، بازاریابی گردشگری است؟ بازاریابی علمی و اصولی، میتواند پتانسیلهای نهفته را به جاذبههایی واقعی تبدیل کند و گردشگران را از سراسر جهان به سوی خود بکشاند. برای درک بهتر این موضوع، باید ابتدا ویژگیهای خدمات گردشگری را بشناسیم و به اهمیت بازاریابی در این حوزه پی ببریم.
بازاریابی گردشگری چیست؟
امروزه، توجه به صنعت جهانگردی بهعنوان اصلی مهم تلقی میشود و درآمد حاصل از آن، بخش مهمی از بودجه کشورها را به خود اختصاص داده است. با اینحال، کشور ما هنوز نتوانسته از پتانسیلهای موجود در بخشهای مختلف گردشگری استفاده و آن را به جاذبه تبدیل کند.
در واقع برخلاف نظر بیشتر مردم، کشور ما جاذبههای فراوان ندارد، بلکه پتانسیلهای زیادی دارد. هرگاه در پتانسیلها تغییراتی ایجاد کنیم و آنها را مورد استفاده قرار دهیم، آن وقت است که میتوانیم بگوییم جاذبه داریم.

یکی از راههای ایجاد جاذبه، توجه به سرمایهگذاری در این بخش و نحوه برنامهریزی و سیاستگذاری برای رسیدن به آن است. سیاستگذاری توسط دولتها انجام میشود. این بخش با توجه به عوامل مختلف و مهمی مثل عوامل اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جامعه و اصول رسمی حکومتی و نظام سیاسی کشور شکل میگیرد. به زبان سادهتر میتوان گفت دولتها تصمیم میگیرند چه کاری انجام دهند و چه کاری انجام ندهند.
ویژگیهای بازاریابی گردشگری
گردشگری جزو خدمات محسوب میشود. تقریباً در اوایل دهه ۱۹۷۰ بود که توجه به اهمیت خدمات در اقتصاد و بازرگانی بیشتر شد. خدمات ویژگیهایی منحصربهفردی دارند که آنها را از کالاهای فیزیکی متمایز میکند. در ادامه، ۴ ویژگی اصلی خدمات که موجب تمایز آن میشود را بیان خواهیم کرد:
- ناملموس بودن: خدمات برخلاف کالاهای فیزیکی، قابل لمس، رویت یا حس کردن قبل از خرید نیستند. شما نمیتوانید خدمات را پیش از دریافت ارزیابی کنید و تنها پس از استفاده خدمت، میتوانید نتیجه آن را مشاهده کنید. این ویژگی باعث میشود مشتریان در انتخاب خدمات، به تجربیات قبلی، توصیهها و اعتبار ارائهدهنده اعتماد کنند.
- تفکیکناپذیری: خدمات ابتدا فروخته میشوند و سپس بهطور همزمان تولید و مصرف میگردند. این بدین معناست که خدمت از ارائهدهنده خود جدا نیست و کیفیت خدمات تا حد زیادی به عملکرد و مهارت فرد یا سازمان ارائهدهنده وابسته است.
- تغییرپذیری: خدمات تحتتأثیر عوامل مختلفی، از جمله شخص ارائهدهنده، زمان، مکان و شیوه ارائه قرار دارند. بههمین دلیل، یک خدمت میتواند در شرایط مختلف، کیفیتهای متفاوتی داشته باشد. این تغییرپذیری، چالشی برای تضمین کیفیت یکنواخت خدمات محسوب میشود.
- غیرقابل ذخیره بودن: خدمات برخلاف کالاها، قابل ذخیرهسازی برای فروش یا مصرف در آینده نیستند. این ویژگی باعث میشود ارائهدهندگان خدمات برای استفاده بهینه از ظرفیتهای موجود، برنامهریزی دقیقی داشته باشند و خدمات را در زمان مناسب به مشتریان ارائه دهند.
بیشتر بخوانید: تفاوت بازاریابی و فروش

باید توجه کرد این ویژگیها نسبی بوده و ممکن است در درازمدت با پیشرفتهای فناوری کلان یا جزئی تغییر کنند. در بازاریابی باید به نکتههایی توجه داشت. یکی از این نکات این است که در ابتدا هدفگذاری شود و برای آن معرفی و تبلیغات صورت گیرد. بهعنوان مثال کشور ما بیشتر میتواند روی گردشگری فرهنگی تمرکز کند و با وجود مکانهای زیاد فرهنگی و تاریخی، این امر به آسانی میسر میشود.
نکات عملیاتی در بازاریابی گردشگری
از آنجا که تبلیغات، نیروی بسیار قدرتمندی در صنعت گردشگری است و باعث شکست یا موفقیت این صنعت میشود، مدیریت آن اهمیت زیادی دارد و باید در عملیاتی کردن آن به سه نکته توجه نمود:
- برای چه کسانی تبلیغ شود؟ با انتخاب یک گروه هدف، بهتر است برنامهریزی خود را روی آن گروه انجام دهید؛ اینکه گروه شما چه ویژگیهایی دارد و به چه چیزهایی علاقهمند است، اهمیت زیادی دارد.
- مخاطبان هدف کجا زندگی میکنند؟ یکی از مهمترین انگیزههای مردم برای سفر این است که محیطی غیراز محیط زندگی خود را تجربه کنند، چه از لحاظ محیطی و چه از لحاظ اقلیمی. در حقیقت، مردم علاقهمندند تغییری در شرایط زندگی خود ایجاد کنند.
- از چه رسانهای استفاده شود؟ اینکه چه روشی برای تبلیغ و معرفی انتخاب شود، اهمیت زیادی دارد. یکی از روشهایی که در زمان ما پیشرفت و تاثیر زیادی دارد، تبلیغات در فضای مجازی است. با به وجود آمدن شبکههای اجتماعی، این تاثیر روز به روز بیشتر شده است.

با اینحال، توجه به گروه هدف مهم است، اینکه گروه هدف تا چه حد به این رسانه (اینترنت) دسترسی دارد. شاید گروه شما بیشتر به تلویزیون دسترسی داشته باشد. در این زمان است که نوع تبلیغ تغییر خواهد کرد. البته نباید به این نکته بیتوجه باشید که تلویزیون نسبت به رسانههای دیگر محدودتر است، اما از لحاظ تعدد بیننده، هنوز هم نسبت به دیگر رسانههای تبلیغاتی، چون: روزنامه، مجله و رادیو برتری دارد.
سخن پایانی
صنعت گردشگری میتواند به موتور محرک اقتصاد کشور تبدیل شود، مشروط بر اینکه از پتانسیلهای موجود بهدرستی استفاده کنیم. بازاریابی گردشگری، با شناخت دقیق مخاطبان، استفاده از ابزارهای نوین تبلیغات و ارائه خدمات باکیفیت، نقش کلیدی در جذب گردشگران دارد. اگرچه چالشهایی در مسیر توسعه این صنعت وجود دارد، اما با برنامهریزی صحیح و سرمایهگذاری مستمر، میتوان آیندهای روشن برای گردشگری کشور رقم زد و از مزایای اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی آن بهرهمند شد.
چگونه میتوان کیفیت خدمات گردشگری را تضمین کرد؟
با آموزش مستمر ارائهدهندگان خدمات، استفاده از استانداردهای بینالمللی و دریافت بازخورد از گردشگران، میتوان کیفیت خدمات را بهبود بخشید.
چگونه میتوان از ظرفیتهای گردشگری فرهنگی در کشور استفاده کرد؟
با معرفی مکانهای تاریخی، برگزاری جشنوارههای فرهنگی و استفاده از داستانها و سنتهای محلی، میتوان گردشگری فرهنگی را توسعه داد.